Tetrad test, een alternatieve test voor de klassieke verschiltesten

Bij productinnovaties in het kader van reformulatiestrategieën of nieuwe verpakkingsconcepten kunnen sensorische verschiltesten belangrijk zijn om de invloed op de smaakeigenschappen in te schatten. In het kader van gezonde en duurzame voeding wenst een voedingsproducent bij herformulering immers de sensorische eigenschappen van het product zoveel als mogelijk te behouden. Verschiltesten kunnen de invloed van aanpassingen van ingrediënten, productieprocessen en verpakkingsconcepten op de sensorische eigenschappen in kaart brengen. Wanneer zijn twee productvarianten sensorisch verschillend? Is de verandering van de ingrediënten sensorisch waarneembaar? Heeft een andere processing of verpakkingsconcept een invloed op de sensorische eigenschappen? Vaak worden bij nieuwe productontwikkelingen algemene verschiltesten uitgevoerd. De meest gebruikte test is de triangeltest of driehoekstest, waarbij drie producten worden aangeboden (twee van product A en één van product B) (zie dit artikel) en panelleden het verschillend staal moeten aanduiden.

Algemene verschiltesten

Bij algemene verschiltesten worden de globale sensorische eigenschappen van twee producten vergeleken om vast te stellen of er een significant sensorisch verschil bestaat tussen beide producten. In tegenstelling tot een gerichte verschiltest wordt er geen attribuut of descriptor vooropgesteld. Er bestaan diverse algemene verschiltesten, waarvan sommige beschreven zijn in een ISO-norm. Afhankelijk van de aard van het te testen product en het trainingsniveau van het sensorisch panel kiest men voor een specifieke verschiltest.

Tetrad test 

Bij een Tetrad test worden 4 stalen aangeboden aan de panelleden: twee van product A en twee van product B. De 6 mogelijke aanbiedingsvolgorden zijn AABB, ABAB, ABBA, BBAA, BABA en BAAB. De panelleden moeten de producten in twee groepjes van twee verdelen op basis van gelijkheid. De gokkans bij een Tetrad test is 1/3, analoog als bij een triangeltest. 

De Tetrad test heeft als belangrijkste voordeel dat - in vergelijking met de andere verschiltesten - slechts een derde of de helft van het aantal respondenten nodig is voor een betrouwbaar resultaat. In ideale omstandigheden heeft een Tetrad test immers dezelfde kracht (‘power’) als een triangeltest met slechts 1/3 van het aantal beoordelingen, wat een aanzienlijke kostreductie voor een sensorische proefopzet kan betekenen. Het grote voordeel van een Tetrad test is dus de kleinere ‘sample size’ (minimum aantal beoordelingen noodzakelijk bij een bepaald sensorisch verschil d en een bepaalde ‘power’). Een Tetrad test met een steekproef van 65 respondenten heeft bijvoorbeeld evenveel ‘power’ als een klassieke triangeltest met 220 respondenten. Aangezien de Tetrad test veel meer ‘power’ heeft dan de triangeltest hebben we dus minder respondenten nodig om met evenveel zekerheid te mogen concluderen dat twee producten gelijk zijn. 

Aangezien er bij een Tetrad test 4 producten dienen geproefd te worden, kan voor belastende producten een Tetrad test minder geschikt zijn. Met belastende producten worden producten bedoeld, die snel adaptatie of verzadiging te weeg brengen bij de panelleden. Ook zogenaamde memory effecten kunnen de resultaten van de Tetrad test negatief beïnvloeden.

Voor de statistische verwerking van de resultaten van de Tetrad test kan men gebruik maken van een tabel met minimum aantal juiste antwoorden. Hieruit kan men afleiden hoe groot het aantal juiste antwoorden minimaal moet zijn (voor verschillende aantal respondenten en voor a = 0,05) om een significant sensorisch verschil te hebben tussen twee testproducten bij de Tetrad test. Het Institute for Perception (IFP) beschikt over een softwarepakket IFProgramsâ voor meer uitgebreide statistische dataverwerking van de Tetrad test en andere sensorische testen.

Er bestaat nog geen ISO-norm voor de Tetrad test, maar momenteel is ASTM (American Society for Testing and Materials) bezig met de ontwikkeling van een standaard voor de Tetrad test.

Bronnen

• Ennis and Jesionka, The power of sensory discrimination methods revisited, Journal of Sensory Studies 26, 371-382 (2011). 
• Ennis, Rousseau and Ennis, Short stories in sensory and consumer science (2011).
• Ennis, Guiding the switch from triangle testing to tetrad testing, Journal of Sensory Studies 27, 223-231 (2012). 
• Rousseau and Ennis, Importance of correct instructions in the Tetrad test, Journal of Sensory Studies 28, 264-269 (2013).