Nutritionele verbeteringen blijven hoog op de EU-agenda staan

Tijdens het 6 maanden durende Nederlandse voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie, heeft het land een voortrekkersrol gespeeld in het opstellen van een Roadmap met betrekking tot nutritionele verbeteringen van levensmiddelen. De ‘Roadmap for Action on Food Product Improvement’ werd opgesteld tijdens de Europese conferentie in Amsterdam, gefinaliseerd op 22 februari 2016 en bovendien goedgekeurd door de Raad.

Hoewel de voedingsindustrie al meer dan een decennium inspanningen levert om de samenstelling van haar producten te verbeteren, zal deze vraag ook in de toekomst prominent aanwezig blijven. En dit zowel van overheidswege, vanuit de consument, alsook vanuit de industrie zelf (B2B).

Nutritionele verbeteringen komt kortweg neer op het ‘gezonder maken’ van voedingsproducten door in te spelen op macronutriëntniveau:

• Suikerreductie
• Vetreductie en verbetering van vetsamenstelling
• Zoutreductie
• Vezelverrijking en in mindere mate eiwitverrijking

Van groot belang is dus dat het niet alleen neerkomt op het reduceren van bepaalde macronutriënten, maar eveneens een aanrijking of toevoeging van nutriënten als proteïnen of vezels kan betreffen. Dit laatste blijft een belangrijke complementaire oplossing waar nog niet ten volle wordt op ingezet.

Het concept ‘positive nutrition’ is en blijft veelbelovend en de voedingsindustrie streeft ernaar om (steeds) de allerlaatste innovaties door te voeren met als doelstelling de consument een groot aanbod aan nutritioneel verbeterde levensmiddelen te verschaffen.

Roadmap for Action on Food Product Improvement

In het document staan de afspraken die tijdens de conferentie zijn opgesteld door de aanwezige EU-lidstaten, bedrijven en ngo's. De roadmap moet leiden tot gezondere voeding in de Europese Unie.

Urgentie

Het feit dat de prevalentie van overgewicht, obesitas en andere voedingsgerelateerde welvaartsziekten te hoog is in de EU – en bovendien nog steeds stijgt – zorgt ervoor dat nutritionele verbeteringen hoog op de agenda blijven staan. Deze welvaartsziekten hebben niet alleen een negatieve invloed op de gemiddelde levensverwachting, ze verminderen tevens de levenskwaliteit en hebben een impact op de volledige maatschappij (o.a. door stijgende gezondheidszorgkosten en het bedreigen van het beschikbaar hebben van een gezonde en duurzame beroepsbevolking).

Op die manier kunnen welvaartsziekten ook een economische last leggen op de EU. De steeds toenemende incidentie van overgewicht en obesitas bij kinderen is met name een grote bezorgdheid die duidelijk vraagt om een gemeenschappelijk actieplan.

Voeding speelt – naast andere aspecten van mensen hun levensstijl – duidelijk een belangrijke rol bij dit gegeven. Het zou bijgevolg de bedoeling moeten zijn om voedingspatronen (op populatieniveau) in lijn te brengen met de nationale en regionale aanbevelingen, alsook met de richtlijnen van de European Food Safety Authority (EFSA) en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Het staat als een paal boven water dat het dieet van vele Europeanen te veel zout bevat, alsook te hoge gehaltes aan verzadigde vetzuren en suiker (calorieën) aanbrengt. Een te hoge inname van deze macronutriënten stemt dikwijls overeen met een hoge mate van consumptie van ‘processed foods’ of verwerkte voedingswaren. Dit terwijl het merendeel van de Europese bevolking te weinig (verse) groenten en fruit, en volkorengranen tot zich neemt.

Lidstaatregeringen hebben bijgevolg de verantwoordelijkheid om volksgezondheidstargets voorop te stellen, terwijl ook alle actoren in de voedingsketen (voedingsbedrijven, retail, cateringsector en horeca) een gedeelde verantwoordelijkheid hebben in het verbeteren van voedselconsumptiepatronen.

Over de grenzen heen

Het is belangrijk om aan te stippen dat levensmiddelen (voeding én dranken) in grote mate worden verhandeld tussen lidstaten binnen de Europese eenheidsmarkt. Productverbetering moet dus duidelijk de landsgrenzen overstijgen: samenwerking tussen lidstaten is hierin cruciaal. Een dergelijke samenwerking zal niet alleen de werking van de interne markt (voor voedingsproducten) verder verbeteren; het heeft ook potentieel om innovatie bij alle actoren in de keten (of beter: ‘het systeem’) te bevorderen.

Status EU-landen

De status of ‘het vertrekpunt’ met betrekking tot nutritionele verbeteringen verschilt uiteraard tussen de verschillende EU-landen: sommige lidstaten hebben hierin al een grotere ‘trackrecord’ dan andere. Dit is uiteraard een belangrijk gegeven om rekening mee te houden als men de Roadmap wil uitvoeren en tot eenzelfde visie te komen binnen de EU.

Ook bedrijven verschillen onderling sterk in hun engagement om de compositie van hun producten te verbeteren. Nestlé en Unilever zijn bijvoorbeeld beiden grote voortrekkers op vlak van nutritionele verbeteringen (een rol die ze als grote multinationals uiteraard moeten spelen; en hier ook voluit voor gaan).

Wat in ieder geval essentieel is en blijft om nutritionele verbeteringen (verder) te bewerkstelligen is samenwerking tussen de publieke en de private sector. Beleidsrichtlijnen met betrekking tot productherformulatie blijven nodig; maar zonder blijvend engagement van de industrie kunnen er geen duurzame resultaten op lange termijn worden geboekt. Ook de Europese Ngo’s hebben hun rol te spelen om het belang van verbeterde nutritionele samenstelling van onze voedingsproducten op de agenda te houden.

Ervaringen, uitdagingen en innovatie

De resultaten op vlak van nutritionele verbeteringen die reeds behaald werden in een groot aantal Europese landen tonen dat het mogelijk is om grote sprongen te maken op vlak van het reduceren van zout en de calorierijke macronutriënten suiker en verzadigde vetten in allerhande levensmiddelen. Ook op vlak van portiegrootte(bepaling) en het duidelijk weergeven hiervan op voedingsverpakkingen is reeds veel vooruitgang geboekt.

Verbetering van de nutritionele samenstelling van voedselproducten kan in belangrijke mate bijdragen aan het verminderen van ‘gezondheidsongelijkheid’. Het leidt niet alleen tot het bevorderen van ‘het maken van de evenwichtige of gezonde keuze’ door de consument; het geeft ook aanleiding tot meer ‘gezondheidsinnovatie’ en nieuwe opportuniteiten voor allerhande producenten van levensmiddelen.

Verder dient onderlijnd te worden dat (nieuwe) technologische mogelijkheden, voedselveiligheid en duurzaamheidsdoelen de mogelijke resultaten van acties met betrekking tot nutritionele verbeteringen kunnen beïnvloeden. Tenslotte dient ook in het achterhoofd gehouden te worden dat KMO’s typisch de nodige middelen (lees: R&D-capaciteit) ontbreken om ten volle in te zetten op het verbeteren van de nutritionele compositie van de geproduceerde eindproducten. In Vlaanderen is het Flanders’ FOOD die (reeds 10 jaar) aan bewustmaking doet rond dit thema, en de aandacht probeert te trekken van de voedselproducerende bedrijven door kennis en ‘best practices’ rond het thema te verspreiden binnen deze ruime doelgroep.

Consumenten

Met betrekking tot de consument worden er ook nog een aantal inzichten vermeld in de Roadmap for Action on Food Product Improvement:

• Het is geweten dat er een graduele reductie van zout, verzadigd vet en toegevoegde suikers vereist is bij productherformulatie, wil de consumentenacceptatie van het product behouden blijven
• Communicatie naar de consument over ‘verbeterde producten’ is belangrijk; maar het blijft wel een grote uitdaging voor de marketingsteams van menig voedingsbedrijf
• Als de bewustwording rond evenwichtige voedingssamenstelling ook vergroot wordt bij aankopers en verwerkers van basisproducten kan dit in grote mate bijdragen tot verbetering van de nutritionele samenstelling van zowel producten als gehele maaltijden doorheen de hele keten; en op die manier de consument ook aanzetten tot het maken van gezondere aankoopbeslissingen
• De declaratie van nutriënten op verpakkingen van levensmiddelen helpt consumenten bij het maken van evenwichtigere keuzes
• Tenslotte is het reeds aangetoond dat het plaatsen van ‘gezondheidslogo’s’ (zoals bijvoorbeeld een hartje) op voedingsverpakkingen, productverbetering (verder) kan stimuleren

Onderzoek, data en monitoring

Wetenschappelijk onderzoek brengt uiteraard de noodzakelijke informatie en aanpak aan om aan productverbetering te gaan doen. Met betrekking tot nutritionele verbeteringen is er al bijzonder veel kennis en expertise aanwezig in verschillende Europese landen; deze informatie zou echter nog beter kunnen verspreid en gedeeld worden in een EU-context.

Onderzoek dat de volgende te nemen stappen en uitdagingen met betrekking tot productherformulatie in kaart brengt zou idealiter in Europese (onderzoeks)programma’s met samenwerking tussen alle actoren worden voorbereid en uitgevoerd.

Verder zijn er zeker meer gegevens nodig aangaande consumptiepatronen en productsamenstellingen. Acties die deze datavoorziening op Europese schaal kunnen versterken zouden meer en beter ondersteund moeten worden.

Onafhankelijke monitoring van productsamenstelling is ook nog een essentiële component om inzichten te krijgen in de resultaten van acties die ondernomen worden en de progressie van de Europese ‘nutritional improvement’ te meten. Hierbij zijn transparantie en de beschikbaarheid van (gemonitorde) data een basis om ‘good practices’ te faciliteren, inspiratie te brengen waarop kan worden verdergebouwd, en aanleiding te geven tot het delen van ervaringen en ‘best practices’.

Benadering en acties

Om het verder verminderen van zoutgehaltes, gehaltes aan verzadigde vetzuren en (toegevoegde) suikers in Europese levensmiddelen mogelijk te maken is er een gedeelde langetermijnagenda vereist.

Degenen die deze roadmap onderschrijven zijn zich bewust van de urgentie die nodig is bij het uitvoeren van acties om stap voor stap richting een gezonder productaanbod te evolueren en zodoende dus een verlaging van zout-, verzadigde vetzuur- en suikergehaltes te bewerkstelligen. Volgende 3 grote lijnen moeten aangehouden worden om progressie te maken:

1. Samenwerken volgens een multistakeholderbenadering op EU-niveau met betrekking tot verbetering van levensmiddelen
2. De wetenschappelijke basis, monitoring en gegevensverzameling verbeteren en delen op EU-niveau met betrekking tot verbeterde producten, consumptie en methoden
3. Uitwisseling van ‘best practices’ en het faciliteren van implementatie bij bedrijven

Zeker voor wat betreft het laatste punt is en blijft Flanders’ FOOD alvast dé te raadplegen partner in Vlaanderen.

De Europese Roadmap lijst verder een heleboel sub-acties en afspraken op met als doelstelling bij te dragen aan ‘een gezondere keuze die makkelijker beschikbaar is’, en dit tegen 31 december 2020.

Filmpje

Bekijk zeker ook eens het EurActiv-filmpje over de rol van ‘positive nutrition’ in de toekomst. Hierin geeft ook Prof. Christophe Matthys van de KU Leuven duiding bij hoe dit thema moet geïnterpreteerd worden in het licht van humane gezondheid.

Bronnen

• http://www.consilium.europa.eu/nl/council-eu/presidency-council-eu/
• EurActiv.com - What role for positive nutrition in the future? http://www.euractiv.com/section/agriculture-food/video/what-role-for-positive-nutrition-in-the-future/?nl_ref=25279987
• Roadmap for Action on Food Product Improvement EU2016 - https://www.rijksoverheid.nl/documenten/formulieren/2016/02/22/roadmap-for-action-on-food-product-improvement
• http://www.nestle.com/nutrition-health-wellness/improving-products
• https://www.unilever.com/sustainable-living/the-sustainable-living-plan/improving-health-and-well-being/improving-nutrition/