In veel bedrijven worden smaakpanels ingezet om kwantitatieve beschrijvende sensoriek uit te voeren in het kader van kwaliteitscontrole, productontwikkeling, benchmarking, …
Naast de selectie en de training van de panelleden speelt ook de evaluatie van het panel een belangrijke rol. Voor de selectie van panelleden verwijzen we naar vroegere STW-artikels (zie Artikel 07/07/2011, Hoe selecteer je panelleden voor een smaakpanel?; en Artikel 22/03/2012, Geurherkenningstesten voor selectie en training van uw smaakpanel) De training van panelleden kwam ook eerder aan bod (zie Artikel 28/10/2012, Hoe train je een sensorisch panel?) Panelleiders en verantwoordelijken willen kunnen inschatten hoe betrouwbaar en consequent een sensorisch panel producten kan scoren voor een selectie van sensorische descriptoren. Tevens is het noodzakelijk dat sensorische resultaten teruggekoppeld worden naar de panelleden (panelonderhoud). Individuele resultaten van de panelleden worden vergeleken met resultaten van het gehele panel m.a.w. de prestaties van zowel panel als panellid worden gemonitord.
Performantie van een smaakpanel
De performantie is een maat voor het vermogen van een panel of een individueel panellid om valabele sensorische oordelen m.b.t. verschillende attributen op een bepaald tijdstip of over een langere periode uit te voeren. De capaciteiten van een smaakpanel om attributen te detecteren, identificeren en scoren wordt in kaart gebracht. Hierbij wordt nagegaan of de descriptoren door andere panels of assessors op eenzelfde manier worden geïnterpreteerd of gebruikt, of de kwantitatieve antwoordschalen op een correcte manier worden aangewend, of panelleden de kwantitatieve sensorische beoordelingen kunnen herhalen of dezelfde sensorische gegevens met andere smaakpanels of assessors kunnen bekomen worden. De performantie van een kwantitatief beschrijvend panel kan gebeuren op basis van de resultaten van eerdere proefsessies of op basis van van panelsessies die speciaal voor dit doel worden uitgevoerd.
Voor het monitoren van de performantie van smaakpanels, die enkel discriminatieve testen of verschiltesten uitvoeren worden weliswaar andere methoden gebruikt.
Procedure om panelperformantie te monitoren
In Figuur 1 wordt overzicht gegeven van de verschillende stappen in de procedure om de performantie van een beschrijvend analytisch panel te monitoren volgens ISO-norm 11132:2012.
a. Monitoring d.m.v. performantievalidatie Gebruik een kleine set van stalen (misschien 3 of 4 stalen) waarvan bepaalde attributen gekend zijn verschillend te zijn (sleutelattributen). Deze attributen worden vervolgens gebruikt als sleutelmetingen waarop performantie gemeten wordt. |
b. Globale panelperformantie 1. Hoeveel verwachte sleutelattributen werden significant onderscheiden? 2. Hoeveel sleutelattributen vertonen een interactie met een staal of assessor? Dit geeft een initiële indicatie waar er minst consistentie is binnen een panel 3. Herhaalbaarheid van het panel voor de sleutelattributen in herhaalsessies? |
c. Individuele panelperformantie 1. Discriminatievermogen: Hoeveel verwachte sleutelattributen werden significant onderscheiden? 2. Herhaalbaarheid: consistentie van discriminatie voor een bepaald attribuut en staal? 3. Interacties: Bij welke attributen komen interacties voor? i. Interacties als gevolg van cross-over effecten ii. Interacties als gevolg van verschillend gebruik van schalen |
| d. Wanneer er problemen met performantie vastgesteld werden, enerzijds voor het panel of anderzijds voor individuele assessors, dienen bijkomende acties te worden gepland (b.v. extra trainingsessies of vervanging van een panellid in een panel) |
Voor de verschillende stappen werden in de ISO-norm methoden voor statistische dataverwerking beschreven.
Bron
ISO 11132:2012 Sensory analysis – Methodology – Guidelines for monitoring the performance of a quantitative sensory panel
