Block chain: ketentransparantie van riek tot vork

Gepubliceerd op 15 mei 2017

Voedselketens worden complexer en minder doorzichtig. Consumenten, overheden en maatschappelijke organisaties maken zich steeds meer zorgen om voedselkwaliteit, milieu en arbeidsomstandigheden. De zorgen uiten zich in een toenemende vraag naar data en informatie over voedsel en voedselproductie. Het vertrouwen tussen partijen in de ketens neemt af en de betrouwbaarheid van veel claims wordt getwijfeld. Er is grote behoefte aan transparantie in de voedselketens om het vertrouwen in ons voedsel te waarborgen. Blockchaintechnologie biedt nieuwe mogelijkheden en vormt een krachtig wapen in de strijd tegen voedselfraude en voor het consumentenvertrouwen.

Blockchaintechnologie: wat is het?

Blockchain. De technologie achter de bitcointransacties is al lang geen onbekende meer in de IT en financiële sector. In de voedingsindustrie is dit nog niet zo. Experts verwachten dat de opkomst van blockchain een impact kan hebben die vergelijkbaar is met de opkomt van het internet in de jaren 90. Wat houdt deze technologie nu precies in en wat zijn de toepassingsmogelijkheden in de voedingsindustrie?

Simpel gezegd is een blockchain een digitaal grootboek dat blokjes informatie aan elkaar koppelt. De wiskundige koppeling die hierachter schuil gaat, zorgt ervoor dat de verschillende blokken, eens ze geregistreerd zijn in de ketting, heel moeilijk te wijzigen zijn. Bovendien is er geen centrale server die gehackt of platgelegd kan worden om bepaalde informatie te wijzigen of te laten verdwijnen. Het grootboek wordt beheerd door het netwerk, iedereen heeft een kopie op zijn computer of smartphone staan.

Met block chain wordt een neutraal platform gecreëerd De registratie van de transacties gebeurt niet op centrale servers die gehackt kunnen worden, maar op een wereldwijd systeem van computers. Dit systeem werd ontwikkeld in nasleep van de bankencrisis in 2009. Blockchain biedt de mogelijkheid vertrouwen te scheppen tussen partijen die elkaar niet kennen zonder de tussenkomst van een derde partij, bijvoorbeeld een bank, die bovendien transactiekosten rekent en aan de haal kan gaan met data. Hoe dat precies in zijn werk gaat wordt in dit filmpje uitgelegd.

Eerlijkheid gegarandeerd want zichtbaar voor iedereen

Het blockchain systeem biedt openheid en transparantie. Via een ketting van digital informatie kan de hele weg geregistreerd worden die voeding heeft afgelegd van het veld of stal tot op het bord. Transparantie is gegarandeerd: er kan niet gesjoemeld worden met de beveiligde blockchaintechnologie. Elke betrokken partij kan iedere transactie zien en die op basis van een algoritme verifiëren.

De voordelen voor iedere schakel in de supply chain zijn dan ook duidelijk:

Voor de voedselproducent: kwaliteitsafwijkingen of fouten, opzettelijke of onopzettelijke, die optreden wanneer een product doorheen de supply chain reist. Dit laat toe producten met kwaliteitsdefecten te verwijderd worden nog voor ze bij de retailer terecht komen.
Voor de retailer: Indien een product dat een potentieel gezondheidsgevaar inhoudt toch in de winkelrekken terecht zou komen dan kunnen deze specifieke winkels snel geïdentificeerd worden en de betreffende producten verwijderd zonder dat hiervoor een dure batch recall moet gebeuren.
Voor de consument: Blockchain staat voor openheid en transparantie en kan aldus de consument het vertrouwen geven dat wat hij eet exact is wat op het label staat. Het is bijvoorbeeld mogelijk om via een QR code de origine en de weg die het product heeft afgelegd op te vragen. Dit kan mogelijk ook een tool vormen om “valse” claims te onderscheiden van “echte”. Bijvoorbeeld bij origine labeling; een product kan claimen Brits varkensvlees te bevatten terwijl het in realiteit vlees van Franse oorsprong is dat in Groot-Brittannië verwerkt is. Blockchain registreert iedere interactie met een product en kent er een digitaal certificaat aan toe dat later niet meer aangepast of vervalst kan worden door bijvoorbeeld een bedrijf dat de werkelijke origine tracht te camoufleren.

Blockchain in de praktijk: een voorbeeld

Een concreet voorbeeld van een platform dat gebruik maakt van blockchain technologie in de moderne voedingsketen te vergroten is Provenance, een Britse start-up die vorige zomer een rapport publiceerde over de tonijnvangst in de Filipijnen en Indonesië. Wanneer je een blikje tonijn koopt in de supermarkt of sashimi eet in een restaurant, is de kans groot dat deze lekkernij op een niet-duurzame manier gevangen werd. Zelfs een label op de verpakking is geen absolute garantie, want met labels kan geknoeid worden. Niet zo met de blockchain aanpak van Provenance. Als eerste stap stuurt de visser een simpel tekstbericht om een vangst te bevestigen. Deze sms vormt het eerste blokje informatie in de keten. Ngo’s verifiëren vervolgens of de visser de milieu- en werkomstandigheden naleeft. Telkens de vis verkocht wordt, gaat dit blockchain ID – de digitale identiteit van de vis – mee. Telkens de vis een nieuw stadium passeert, wordt een versleuteld blokje aan de ketting toegevoegd. Dit kan bijvoorbeeld een gps-signaal zijn dat frequent registreert waar de vis zich bevindt tijdens transport of een chip met temperatuursregistratie die nagaat of de vis nooit te warm wordt opgeslagen. Wanneer je dan tonijn koopt in de winkel, kan je via een QR-code perfect nagaan welke weg het product heeft afgelegd en wie verantwoordelijk was voor welke schakel in de keten.

Blockchain brengt vertrouwen in de keten

Blockchain heeft het potentieel om vertrouwen te brengen en samenwerking mogelijk te maken tussen verschillende partijen zonder dat deze elkaar kennen of vertrouwen. Bovendien legt het een extra laagje veiligheid op een snel veranderende markt. Bedrijven die gebruik maken van blockchain om transparantie in hun proces te brengen hebben al een “verzekering” moest er een nieuw schandaal (cfr bv. Paardenvleesschandaal) uitbreken: elke actie is gedocumenteerd, geautoriseerd en traceerbaar.

Net om deze reden werkt Wallmart samen met IBM in een project om via blockchain de transparantie en veiligheid in hun Chinese supply chain te verhogen. In eerste instantie ligt de focus op voedselveiligheid, maar het verhaal gaat veel verder en uiteindelijk zullen alle stakeholders er voordeel bij hebben. Het systeem staat of valt natuurlijk met industriële samenwerking aangezien tracking en tracing stilvalt zodra er onbekende goederen circuleren in de keten.

Meer weten?

Wil je meer weten over blockchain? Noteer dan alvast 19 en 20 september in je agenda voor de Flanders’ FOOD Inspiration days! Hou zeker de event pagina’s in de gaten voor updates mbt sprekers en programma. Wil je er zeker bij zijn? Schrijf je dan nu al in!