Innovatiemanagers aan het woord: Innovatie doorheen het agrifoodsysteem

Wat doen jullie bij Flanders' FOOD?

Steven: Ik ben program manager en ik werk rond de programmalijn ‘Resilient and Sustainable Agrifood System’. Binnen de programmalijn scheppen we een kader waarin we projectinitiatieven verwelkomen, maar zelf ook projecten genereren. Een aantal projecten die zo ontstaan, volg ik zelf ook op. Dat is het tweede stukje van mijn job: innovatiemanager. Ik vind het leuk dat ik dat stukje heb, want het laat me toe om voeling te houden met de Flanders’ FOOD praktijkwerking en het houdt mijn contacten in de sector levendig.

Maarten: Ik ben sinds drie maanden innovatiemanager bij Flanders’ FOOD en probeer - net zoals Steven - innovatieprojecten op te zetten over het hele systeem en te zoeken naar samenwerkingen tussen bedrijven kennisinstellingen en andere stakeholders in Vlaanderen en Europa.

Is het een gemakkelijke taak om bedrijven samen te brengen?

Steven: Dat is afhankelijk van het thema. Vaak is het puzzelen: je vertrekt van een puzzelstukje en je gaat dan op zoek naar wat er best bij past. Om goed te kunnen communiceren vragen we het bedrijf (‘de initiatiefnemer’) om een abstract te schrijven van zijn idee en dat gebruiken we dan om andere bedrijven te contacteren. We spreken op voorhand ook af met het bedrijf wie we gaan contacteren. Het bedrijf blijft immers altijd eigenaar van zijn idee. Als we dan een aantal leads hebben, brengen we die samen.

Maarten: Het is natuurlijk moeilijk om bedrijven samen te zetten die rechtstreekse ‘concurrenten’ zijn, maar als je het op het niveau van het agrifoodsysteem bekijkt – een grondstofleverancier met een verwerker samenzetten bijvoorbeeld – matcht dat wel goed.

zijn er nog andere manieren waarop jullie bedrijven ondersteunen naast die matchmaking?

Steven: We begeleiden bedrijven naar het juiste type project. We bieden verschillende projecten aan, maar samenwerking is altijd van belang. Startend van een idee kijken we welk projecttype hier het beste bij aansluit. Vervolgens werken we samen met alle partijen het idee verder uit tot een volwaardig project.

Merk je dat daar vraag naar is?

Steven: Bedrijven hebben niet altijd de tijd voor of het inzicht in dit proces. De prioriteit ligt voor hen bij het behandelen van het probleem of de opportuniteit. Een onderscheid maken tussen onderzoeks- en ontwikkelingsprojecten is bijvoorbeeld ook een een typische taak voor ons.

Maarten: Onderzoek gaat meer over fundamentele vragen bij bedrijven. Ontwikkeling is eerder het uitwerken van een toestel of proces waar al heel wat onderzoek of kennis rond bestaat.

Steven: Het heeft ook veel te maken met risico. Een onderzoeksproject loopt veel meer risico om te mislukken. Bij ontwikkeling heb je al een voortraject achter de rug, waardoor de slaagkans groter is.

Jullie werken allebei rond de programmalijn 'resilient and sustainable agrifood system', wat betekent dat juist?

Steven: Wij werken aan de link tussen agri en food. In het verleden heeft Flanders’ FOOD een verbindende rol gespeeld tussen bedrijven en kennisinstellingen in allerlei combinaties, maar altijd gericht op de voedingssector, met deze programmalijn trekken we dat open naar de hele waardeketen. Onze drijfveer is het implementeren van een geconnecteerd en geïntegreerd agrivoedingssysteem. Dat ‘systeemdenken’ concretiseert zich in de verschillende roadmaps. 

Maarten: Resilient betekent voor mij ‘veerkrachtig’. Neem bijvoorbeeld de droogteproblematiek. Droogte kan leiden tot teelt van andere gewassen of andere variëteiten . Wij moeten onderzoeken hoe de voedingsindustrie hierop kan inpikken. ‘Sustainable’ heeft dan weer met duurzaamheid te maken: de landbouw en de voedingsindustrie hebben veel grondstoffen nodig: land, water, energie, nutriënten... om gewassen en verwerkte producten te produceren en dat moet allemaal in een duurzaam verhaal gebeuren, anders is het systeem ten dode opgeschreven.

Wat zijn de grootste uitdagingen in Vlaanderen?

Steven: Volgens mij is dit afhankelijk van systeem tot systeem, van keten tot keten. De varkensketen is een systeem dat maatschappelijk onder druk staat. Bij de aardappelketen is de uitdaging om op een duurzame manier de plaatselijke aanvoer naar de verwerkers te blijven garanderen. Dat laatste speelt ook bij de groenteketen, maar bijkomend is het voor hen belangrijk om het groenteverbruik bij de consument te verhogen. De graanketen tenslotte zet in op proces- en productontwikkeling door bijvoorbeeld via fermentatie nieuwe smaken in bakkerijproducten te krijgen.

Maarten: In het algemeen is voeding te goedkoop voor de consument. De landbouwsector staat onder druk en landbouwers verdienen amper geld en dit heeft een weerslag op de grondstoftoevoer in het hele agrovoedingssysteem.

Steven: Dat is een andere manier om naar het begrip ‘duurzaamheid’ te kijken: de relaties verduurzamen tussen de agrispelers en de foodspelers.

we zijn tien jaar later, wat zijn de belangrijkste evoluties op jullie gebied en hoe hopen jullie hiertoe bij te dragen?

Steven: Ik denk dat we een versterkte link tussen agri en food zullen zien, waarbij er meer samen wordt geïnnoveerd, producten ontwikkeld en zelfs nieuwe businessmodellen worden opgezet. Technologie zal daarbij nieuwe mogelijkheden openen. Zo wordt datauitwisseling een belangrijke technologie. In elk van onze roadmaps vind je wel een concept dat daar rond draait. Binnen dit en tien jaar verwachten we een grote evolutie die de samenwerking en innovativiteit ten goede zal komen.

Waar liggen de obstakels?

Maarten: Vertrouwelijkheid

Steven: Inderdaad! Je laat als landbouwer of bedrijf niet graag in je interne keuken kijken.

Maarten: Landbouwers hebben het potentieel veel data te delen, maar zij vrezen dat het enkel ten goede zal komen van andere industrieën. Ze zien nog te weinig de meerwaarde voor zichzelf.

Steven: Beide partijen hebben belang aan zekerheid: de boer van zijn oogst en de verwerker van zijn aanvoer. Er zijn nu initiatieven om waarschuwingssystemen voor plantenziektes en klimaatstress technologisch performanter te maken en via digitalisering raadpleegbaar te maken voor de hele keten. De boer weet hoe hij zijn velden moet managen en de verwerker kan de aanvoer(on)zekerheid beter inschatten.

Stel je krijgt CARTE BLANCHE, welk project begeleid je?

Maarten: Alles wat met lekkere voedingsproducten op basis van groenten en fruit te maken heeft. Inzetten op producten uit nevenstromen, vind ik ook belangrijk.

Steven: Projectmatig sta ik voor alles open. Afwisseling vind ik net boeiend en dat mag zelfs buiten mijn programmalijn vallen. Naar systemen heb ik ook geen voorkeur. Hoewel…op korte termijn zou ik graag succes boeken met twee concepten uit de roadmap varken: ‘meatfitshealth’, rond de link tussen vlees en gezondheid en ‘objection’: een concept rond het verduurzamen van de varkensvleesverwerkende keten.