​​Stockage kan de microbiële contaminatie van gezuiverd stedelijk afvalwater verlagen​

Waterstress: een grote zorg voor de landbouwer

Als eerste aan het woord in de reportage is akkerbouwer Kris Colsoul. Kris woont in Landen, een gemeente die de laatste jaren vaak getroffen werd door periodes van droogte. En Kris is lang niet de enige getroffen landbouwer. Je kan alle landbouwpercelen die gevoelig zijn aan droogtestress raadplegen op de IMPACTtool van de Vlaamse Milieumaatschappij. De droogteproblematiek lijkt misschien even uit onze gedachten na een heel natte herfst en winter, maar niets is minder waar. 

Zo voorspelt de IMPACTtool dat het aantal agrarische droogtedagen zal toenemen tot gemiddeld 10 dagen per jaar tegen 2050 (ten opzichte van gemiddeld 6 dagen nu). Zo zullen er heel wat droogtegevoelige percelen bijkomen. Op een agrarische droogtedag daalt het relatieve vochtgehalte in de bodem in die mate dat de akkerbouwgewassen stress beginnen te ondervinden. Dit brengt een goede en kwalitatieve oogst in het gedrang.

Een goede bodemkwaliteit als eerste wapen tegen waterstress

Om de waterbalans van zijn akkers in evenwicht te houden, ging Kris alvast aan de slag met het verbeteren van de bodemkwaliteit. Door de grond niet kerend te bewerken in plaats van om te ploegen, kan water beter infiltreren en wordt het ook beter vastgehouden tussen de bodemdeeltjes (lees ook: Ploegloos boeren). Deze maatregel helpt niet enkel tegen droogte, maar ook tegen overvloedige regenval. Toch is dit slechts een deel van de oplossing. Bij de opkweek en vlak voor oogst heeft de plant bijvoorbeeld nood aan extra water en moet er dus geïrrigeerd worden als er geen regen in het vooruitzicht is.

Waar haal je water als het niet regent? 

Sommige bedrijven hebben gezuiverd proceswater op overschot. Je kan als landbouwer zelf of samen met andere landbouwers dus een samenwerking opstarten met een naburig bedrijf dat proceswater ter beschikking heeft. Een succesvol voorbeeld is de samenwerking tussen Ardo en Inero cv (lees ook: INERO en Ardo: een geslaagd huwelijk | Vlakwa - Vlaams Kenniscentrum Water).

Om het water tot op het perceel te brengen, kan een ondergronds irrigatienetwerk aangelegd worden. De eerste dimensies van zo’n netwerk kan je makkelijk berekenen met de IRROTool. In de reportage vertelt prof. Niko Verhoest van UGent over de ontwikkeling van deze tool binnen het project Irricoli.

De IRROTool berekent op basis van een uitgetekend netwerk welke buisdiameter het meest geschikt is en welke opvoerhoogte een pomp moet kunnen aanleveren. Met deze info kan je alvast offertes opvragen voor een eerste inschatting van de kostprijs (lees ook: Dimensies van eigen irrigatienetwerk berekenen met IRROTool (proeftuinnieuws.be)). 

Vraag de tool gratis aan via onze website: IRROTool - Flanders' FOOD

Irrigeren met gezuiverd stedelijk afvalwater mag niet zomaar meer in land- en tuinbouw

Tot voor juni 2022 kon een landbouwer gezuiverd stedelijk afvalwater ophalen bij Aquafin voor irrigatie van gewassen. Maar door de nieuwe EU-verordening met strikte minimumeisen voor hergebruik van water en omwille van mogelijke milieurisico’s door PFAS-contaminatie werd beslist om dit voorlopig stop te zetten (lees ook: Aquafin stopt afhaling gezuiverd afvalwater - Praktijkpunt Landbouw). Een watertoelating zal het potentieel van dit type water terug mogelijk maken maar aan de randvoorwaarden wordt op vandaag nog gesleuteld (lees ook hieronder ‘Risicoanalyse verplicht om water aan te bieden’).

Het landbouwtraject Irricoli was toen al opgestart, net om in kaart te brengen of dit type afvalwater geschikt zou zijn om groenten te irrigeren in periodes van droogte en dus randvoorwaarden wetenschappelijk te onderbouwen. Meer specifiek werd er onderzocht wat het effect is van stockage op de microbiële kwaliteit van het afvalwater. Daarnaast werd er onderzocht of er een overdracht is van micro-organismen uit het afvalwater op het gewas na irrigatie. Want ondanks de verschillende zuiveringsstappen, is dit stedelijk afvalwater niet vrij van microbiële contaminanten.

Stockage van het afvalwater kan de microbiële contaminatie verminderen

In de reportage getuigen praktijkonderzoeker Bert Everaert van Inagro en Prof. Dr. MSc. ing. Imca Sampers van UGent over de resultaten van dit onderzoek. Hieruit blijkt dat stockage de microbiële contaminatie van gezuiverd stedelijk afvalwater in zekere mate kan verminderen. 

Na zeven dagen stockage daalden de aantallen Escherichia coli van gemiddeld 100.000 kve/100 ml tot gemiddeld 100 à 1.000 kve/100 ml. Wanneer we het RWZI-water langduriger bewaarden, tot maximum 32 dagen, daalden de aantallen E. coli wel tot onder de wettelijke grens van 10 kve/100 ml (zie EU-verordening).

Toch was dit niet het geval voor alle geteste micro-organismen. Salmonella spp. kon nog sporadisch gedetecteerd worden (vb. na 7 dagen) en Bacillus cereus en Clostridium perfringens bleven in constante hoeveelheden aanwezig tijdens de stockageperiode. Zonder verdere desinfectie kan het gebruik van dit type water ook na stockage dus gezondheidsrisico’s met zich meebrengen. Het gaat hier namelijk over pathogene en spoorvormende bacteriën. 

Zeven dagen stockeren en zeven dagen wachten tussen irrigatie en oogst

De overdracht van micro-organismen op het gewas na irrigatie bleek sterk afhankelijk van het type gewas en het soort micro-organisme. In Irricoli hebben we spinazie, groene selder en bloemkool geïrrigeerd met gezuiverd stedelijk afvalwater, de controleproef met regenwater. Verwerking van de groenten, zoals wassen, blancheren of koken werden in dit onderzoek niet in rekening gebracht.

We zagen bijvoorbeeld dat B. cereus aanwezig bleef op spinazie en op groene selder tot 7 dagen na irrigatie. Toch is niet zeker dat de overdracht via irrigatie met het gezuiverd stedelijk afvalwater gebeurde. Deze pathogeen werd namelijk ook waargenomen op de controlegewassen. Dus overdracht via de grond is daarom niet uitgesloten.
 

Algemeen kunnen we uit het onderzoek van Irricoli concluderen dat de overdracht naar het gewas heel beperkt was na een stockageperiode van zeven dagen en een wachtperiode van zeven dagen tussen irrigatie en oogst (lees ook: Stockage van gezuiverd stedelijk afvalwater kan microbiële contaminatie terugdringen (proeftuinnieuws.be)). Hoewel ophaling bij Aquafin voor land- en tuinbouw dus voorlopig niet meer mogelijk is, leverde Irricoli wel belangrijke inzichten op voor toekomstig gebruik van gezuiverd stedelijk afvalwater. 

Volledig onderzoek raadplegen? Lees het hier: Impact of using stored treated municipal wastewater for irrigation on the microbial quality and safety of vegetable crops - ScienceDirect. Neem contact op met Imca.Sampers@UGent.be voor meer informatie.

Risicoanalyse verplicht om water aan te bieden

Bedrijven die gezuiverd afvalwater willen aanbieden, moeten een watertoelating aanvragen bij de Vlaamse Milieumaatschappij. Het belangrijkste onderdeel van deze watertoelating is het opstellen van een risicoanalyse. Deze analyse maakt op basis van de toepassing van het afvalwater een inschatting van de impact op het milieu en de volksgezondheid. Daarnaast moet ook een gedetailleerde omschrijving van het waterhergebruiksysteem en een monitoringsplan opgesteld worden.
 

Auteurs

Tim De Cuypere (Inagro)
Dominique Huits (Inagro)
Sabien Pollet (Inagro)
Dries Mergaert (Inagro)
Bert Everaert (Inagro)
Imca Sampers (UGent)
Niko Verhoest (UGent)
Gemma Willems (Boerenbond)
Charlotte Boeckaert (Vlakwa)
Ellen Martens (Flanders' FOOD)