Deze essentiële cofactor van enzymen wordt wel eens onderschat qua belang. Nochtans zijn er specifieke bevolkingsgroepen waarbij een tekort voor klachten kan zorgen, terwijl de remedie best lekker is.
Onderschat belang
Koper (Cu) is nu niet direct een micronutriënt waarvan veel mensen wakker liggen of ze er wel genoeg van binnen krijgen. Erger nog, veel mensen weten niet dat het een noodzakelijk sporenelement is, en geen giftig metaal of zo. Nochtans is koper een element dat in heel wat lichaamsfuncties een rol speelt, aangezien het deel uitmaakt van heel wat enzymes en eiwitstructuren. Het element is betrokken bij onder andere de vorming van rode bloedcellen, de opname van ijzer en zuurstofoverdracht. Verder is het ook noodzakelijk voor de normale vorming van beenderen, kraakbeen en bindweefsel, en speelt het een rol in het cholesterol- en glucosemetabolisme en de regulatie van uitwisseling van zenuwsignalen. Tenslotte stimuleert koper ook het immuunsysteem, en helpt het bij de neutralisatie van vrije radicalen die de cellen beschadigen (en zelfs kanker kunnen veroorzaken).
Soms te weinig, quasi nooit te veel
Doordat koper zowel betrokken is bij de vorming van rode bloedcellen als bij de absorptie van ijzer, dat deel uitmaakt van de rode bloedcellen geeft een defitiëntie voornamelijk aanleiding tot bloedarmoede en de symptomen die daarmee gepaard gaan waaronder vermoeidheid. Maar koperdefitiëntie leidt ook tot een vermindering van de witte bloedcellen en daardoor een verhoogde vatbaarheid voor infecties, botontkalking (vooral bij jonge kinderen), neurologische symptomen, groeistoornissen en een lichtere huid.
De dagelijks aanbevolen inname voor koper ligt tussen de 0,4mg voor kinderen jonger dan 1 jaar en 1,2mg voor volwassene en oudere vrouwen, en 1,7mg bij mannen. Gezonde volwassenen zullen niet snel een tekort hebben aan koper, maar premature zuigelingen, ouderen die moeite hebben met eten, mensen die bariatrische chirurgie hebben ondergaan en mensen met darmproblemen waarbij de opname van nutriënten verminderd is (chronische diarree, coeliakie, prikkelbare darmsyndroom) lopen wel risico op een tekort. De opname van koper in het lichaam kan bovendien nog gehinderd worden door een te veel aan zink of ijzer, meestal bij supplementatie.
De kans op een overdosis koper is zeer klein. Er zijn bovengrenzen voor inname vastgesteld, gaande van 1mg voor kleine kinderen tot 5mg voor volwassenen. Mocht iemand toch extreem veel koper binnenkrijgen, kan dat leiden tot geïrriteerde darm- en slijmvliezen met misselijkheid, braken en/of diarree tot gevolg. De ziekte van Wilson is een zeldzame stofwisselingsziekte waarbij het lichaam een teveel aan koper niet genoeg kan verwerken waardoor het opstapelt in het bloed. Zij moeten zich daarom houden aan een koperbeperkt dieet.
Meer paté, oesters en chocolade voor de ouderen!
Specifieke doelgroepen hebben dus baat bij wat extra koper. Zij het de voorgenoemde groepen zoals ouderen en mensen met malabsorptieproblemen in de darmen. Zij hebben nood aan een voedingspatroon dat voldoende koperrijke levensmiddelen bevat zoals lever, zeevruchten, cacao, peulvruchten en noten. In onderstaande tabel zijn de gehalten aan koper in enkele types levensmiddelen te vinden (bron: USDA Food composition database).
| Levensmiddel |
Cu (mg/100g) |
|---|---|
|
Lever van kalf, rund of lam |
5-15 |
|
Spirulina (alg) |
6 |
|
Ganze- en eendelever |
6-7,5 |
|
Oesters |
3-6 |
|
Kalfszwezeriken |
5 |
|
Sojabonen en -bloem |
1,7-4,1 |
|
Sesamzaad |
1,4-4,1 |
|
Cacaopoeder |
3,5-4 |
|
Allerhande peulvruchten |
0,7-3 |
|
Cashewnoten |
2-2,2 |
|
Inktvis |
2,1 |
|
Zonnebloempitten |
1,8 |
|
Allerhande noten |
0,8-1,7 |
|
Krab |
0,8-1,6 |
Het is dus vooral belangrijk voor ziekenhuizen en zorginstellingen, of cateraars die ook bereide maaltijden aan huis leveren dat dergelijke voedingswaren geregeld aan bod komen.
Koper heeft ook heel wat door EFSA goedgekeurde health claims op zijn naam staan:
- Koper draagt bij tot de instandhouding van normale bindweefsels
- Koper draagt bij tot een normaal energieleverend metabolisme
- Koper draagt bij tot de normale werking van het zenuwstelsel
- Koper draagt bij tot een normale pigmentatie van het haar
- Koper draagt bij tot een normale pigmentatie van de huid
- Koper draagt bij tot een normaal ijzertransport in het lichaam
- Koper draagt bij tot de normale werking van het immuunsysteem
- Koper draagt bij tot de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress
De claims mogen enkel gebruikt worden als het desbetreffende product een ‘bron’ van koper is, zoals vermeld in de bijlage bij Verordening (EG) nr. 1924/2006.
Bronnen
- Copper. Micronutrient Information Center, Linus Pauling Institute. [http://lpi.oregonstate.edu/mic/minerals/copper]
- Voedingsaanbevelingen voor België, herziening 2009 (HGR nr. 8309). Hoge Gezondheidsraad, Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu
- Diet of community-dwelling older adults. Dutch National Food Consumption Survey Older adults. Ocké, M.C., Buurma-Rethans, E.J.M., Wilson-van den Hooven, C. (2013) [http://www.rivm.nl/Onderwerpen/V/Voedselconsumptiepeiling]
- USDA Nutrient database. Nutrient search ‘Copper’ [https://ndb.nal.usda.gov/ndb/nutrients/report/nutrientsfrm?max=25&offset=0&totCount=0&nutrient1=312&nutrient2=&nutrient3=&subset=0&sort=c&measureby=m]
